Kompendium wiedzy o łazienkach bez barier
W skrócie
Norma DIN 18040
Określa kryteria, jakie musi spełniać łazienka bez barier.
Strefa ruchu
Wolna powierzchnia zaplanowana wokół urządzeń sanitarnych, aby ułatwić manewrowanie wózkiem inwalidzkim lub chodzikiem.
Natryski bez brodzika
Natryski bez brodzika oferują najwyższy komfort użytkowania. Umożliwiają łatwy dostęp i poruszanie się za pomocą chodzika lub wózka inwalidzkiego.
Łazienka bez barier czy przystosowana dla użytkowników wózków inwalidzkich?
Łazienki bez barier muszą być dostępne dla osób o ograniczonej sile, sprawności ruchowej lub czuciowej. Aby łazienka mogła być uznana nie tylko za łazienkę bez barier, lecz także przystosowaną dla użytkowników wózków inwalidzkich, w niektórych aspektach musi spełniać wyższe lub dodatkowe wymagania.
Umywalki
Umywalki dla niepełnosprawnych zapewniają użytkownikom wózków inwalidzkich optymalną ilość miejsca na nogi.
Armatura
Armatura bezdotykowa oraz mieszacze jednouchwytowe mogą być łatwo obsługiwane przez osoby o znacznie obniżonej sile i zręczności.
Toaleta
Toaleta bez barier to pomieszczenie o dostatecznej wysokości i wystarczającej ilości miejsca na manewrowanie, wyposażone w poręcze odpowiednie do potrzeb użytkownika.
Samodzielne poruszanie się i niezależność we wszelkich sytuacjach życiowych
Rodzina produktów systemu DallFlex umożliwia aranżację łazienek w sposób wolny od barier.
Łazienka pozbawiona barier to warunek niezbędny do samodzielnego poruszania się i niezależności we wszelkich sytuacjach życiowych. W krajach skandynawskich i Holandii standardem już od dawna jest szeroko pojęte budownictwo bez barier.1
A więc takie podejście do architektury, projektowania i budowania, które uwzględnia potrzeby wszystkich użytkowników i dba o to, by mieszkania, budynki i przestrzenie publiczne były w pełni dostępne również dla osób z rozmaitymi ograniczeniami.
Także w Niemczech zasada „budownictwa bez barier” staje się coraz bardziej rozpowszechniona. Nie bez powodu: w 2017 r. mieszkało tu ok. 2,5 mln2 seniorów o ograniczonej sprawności ruchowej, a liczba ta z pewnością wzrośnie. Zapotrzebowanie na mieszkania bez barier jest bardzo wysokie, ponieważ większość osób starszych woli mieszkać we własnych domach nawet w podeszłym wieku.
Nieograniczona swoboda w domu
Łatwo dostępne przestrzenie z rodziną produktów systemu DallFlex
Wymagania, jakie muszą spełniać mieszkania lub przestrzenie bez barier, określa norma DIN 18040. Projekt i wyposażenie pomieszczeń powinny pozwalać mieszkańcom poruszającym się na wózku inwalidzkim lub o ograniczonej sprawności ruchowej na znaczną samodzielność, bez uzależnienia od pomocy innych osób. Dobrze zaprojektowana łazienka poprawia komfort życia, ponieważ możliwość samodzielnego korzystania z prysznica czy toalety jest ogromnie ważna dla zachowania poczucia intymności i niezależności. Brak barier w żadnym wypadku nie odziera pomieszczeń z przytulności, wręcz przeciwnie: w nowoczesnych hotelach, w których częściej niż mieszkaniach prywatnych stosuje się najnowocześniejsze standardy architektoniczne, często spotyka się łazienki pozbawione barier, których przestronność, podział funkcjonalny i atrakcyjne wyposażenie zapewniają szczególnie przyjemną atmosferę.
Strefy ruchu i odległości
Aby łazienka mogła zostać uznana za pomieszczenie bez barier, musi zapewniać przede wszystkim dostateczną ilość przestrzeni. Przestronnych stref ruchu potrzebują szczególnie osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich, aby mogły nim swobodnie manewrować. Duża ilość miejsca zwiększa komfort użytkowania i zmniejsza ryzyko upadku lub zderzeń. Taka organizacja przestrzeni to również większa wygoda dla personelu pielęgnacyjnego i pomocniczego. Wymiary, których należy przestrzegać, określa norma DIN 18040. Dokładne wymagania odnośnie projektu zależą oczywiście od warunków miejscowych, takich jak powierzchnia pomieszczenia czy planowane wyposażenie łazienki.
Przykładowy plan łazienki bez barier
Przykładowy plan łazienki dla użytkowników wózków inwalidzkich
Określenie „bez barier” nie jest równoznaczne z „przystosowaniem dla użytkowników wózków inwalidzkich”. Odzwierciedlają to wytyczne w zakresie podziału przestrzeni: w łazience bez barier przed WC, umywalką, wanną lub natryskiem należy zachować strefę ruchu o powierzchni co najmniej 120 x 120 cm (powierzchnie nie mogą się przecinać), a szerokość otworu drzwiowego powinna wynosić co najmniej 80 cm. Z kolei, aby pomieszczenie było przystosowane dla użytkowników wózków inwalidzkich, niezbędne jest zachowanie wymiarów 150 x 150 cm oraz 90 cm. Obejmuje to również działania mające ułatwić funkcjonowanie osobom z innymi niepełnosprawnościami. Różnorodne, kontrastowe barwy ułatwiają orientację osobom ze znacznym niedowidzeniem – jest to szczególnie istotne właśnie w łazienkach, w których często zdejmuje się okulary.
Wyższy komfort dzięki natryskom bez brodzika
Wiele osób starszych woli prysznic od wanny – i szczególnie praktyczne są w tym przypadku natryski bez brodzika. Nie wiążą się z koniecznością pokonywania przeszkód, a powierzchnia natrysku umożliwia poruszanie się przy pomocy chodzika lub wózka inwalidzkiego. Jednak nie każdy natrysk w poziomie podłogi może być automatycznie uznany za natrysk „bez barier”. Oprócz wyżej wspomnianych wymagań w zakresie wymiarów, musi spełniać jeszcze kilka dodatkowych warunków:
Odpływ liniowy Zentrix, złącze podłoga / powierzchnia natrysku bez wystających krawędzi
Podłoga
Antypoślizgowa posadzka
Złącze podłoga / powierzchnia natrysku
Równe z podłogą, w miarę możliwości bez wystających krawędzi
Armatura
Mieszacze jednouchwytowe lub armatura bezdotykowa zapewniają łatwą obsługę. Uchwyty są skierowane do dołu, tak by nie stwarzały ryzyka zranienia. Armatura bezdotykowa posiada ogranicznik temperatury, co zapobiega oparzeniom. W natryskach przystosowanych dla użytkowników wózków inwalidzkich, armatura powinna być instalowana 85 cm nad powierzchnią natrysku, aby była ona łatwo dostępna nawet dla osób siedzących.
W budynkach użyteczności publicznej, takich jak szpitale, hotele, domy opieki czy baseny, natryski bez brodzika są już standardem. Jednak stają się one coraz bardziej popularne również w mieszkaniach prywatnych.
Projekt spadku
W przypadku natrysków bez brodzika należy starannie i prawidłowo zaprojektować spadek zapewniający skuteczne odwodnienie. Aby woda mogła odpływać, powierzchnia natrysku musi zostać wykonana z lekkim spadkiem, który kieruje wodę do wpustu. Nachylenie spadku zależy jednak również od umiejscowienia instalacji odwadniającej oraz rodzaju posadzki. W przypadku natrysków przystosowanych dla użytkowników wózków inwalidzkich zaleca się ponadto zastosowanie centralnego odpływu punktowego.
Mała ilość miejsca w konstrukcji podłogi
Nowe korpusy wpustu są co prawda bardziej płaskie niż starsze modele i nie wymuszają tak wysokiej zabudowy. Jednak konstrukcja podłogi nie wszędzie posiada minimalną wysokość, niezbędną do wykonania spadku dla natrysku bez brodzika. Jest to częsty problem podczas renowacji, szczególnie w starym budownictwie. W takich sytuacjach najprostszymi rozwiązaniami są systemy odpływowe z pompą, ponieważ transportują one wodę także do wyżej położonych przewodów kanalizacyjnych.
Zaplanowanie spadku w okolicy drzwi
W typowym przypadku, spadek wykonywany jest daleko od drzwi, w pobliżu wpustu. Należy przy tym uważać, aby woda z powierzchni uszczelnionych nie mogła wdzierać się do powierzchni nieuszczelnionych. W zależności od nasilenia oddziaływania wody, może być konieczna instalacja z 1 cm różnicą wysokości lub wręcz instalacja listwy odpływowej w okolicy drzwi. Jednak w prywatnych łazienkach takie działania nie są zazwyczaj konieczne. Zgodnie z normą DIN 18534-1, uszczelnienie musi zostać podciągnięte na ościeże oraz naniesione także za ościeżnicą. Wykonanie uszczelnienia okolicy drzwi uzależnione jest zawsze od umiejscowienia natrysku, spadku w powierzchni natrysku oraz obecności ścianki prysznicowej.
Odpływ liniowy CeraFloor
Odpływ liniowy CeraWall
Odpływ liniowe Zentrix / CeraNiveau / CeraFrame Individual
Umywalki dla niepełnosprawnych – wygodne użytkowanie w pozycji siedzącej
Syfony umywalkowe podtynkowe: idealne do szafek pod umywalkę oraz umywalek dla niepełnosprawnych, doskonale sprawdzają się w łazienkach pozbawionych barier
Syfony podtynkowe i oszczędzające miejsce wymagają istotnie mniejszej ilości miejsca niż konwencjonalne rozwiązania. Dzięki temu użytkownicy wózków inwalidzkich mają do dyspozycji więcej przestrzeni na nogi i mogą podjechać dostatecznie blisko umywalki. Na takim rozwiązaniu skorzystają także osoby, które nie poruszają się na wózku inwalidzkim, lecz wolą myć się w pozycji siedzącej. Tego rodzaju syfony obniżają ryzyko zranienia, ponieważ nie można się o nie uderzyć ani oparzyć. Niezależnie od tego, bezbarierowy dostęp do umywalek wymaga także właściwejarmatury. Podobnie jak w przypadku natrysków zalecane są tu mieszacze jednouchwytowe lub armatura bezdotykowa. Powierzchnie do przechowywania w pobliżu umywalki oraz niżej zawieszone lustra zapewniają użytkownikom wózków inwalidzkich wyższy komfort, ponieważ są łatwiej dostępne i lepiej widoczne z pozycji siedzącej.
Toalety przystosowane do potrzeb ułatwiają codzienne życie
Wysokość siedzenia umożliwiająca łatwe, bezbolesne wstawanie i siadanie
Zgodnie z normą DIN 18040, wysokość od 46 do 48 cm sprawdza się lepiej, jeśli chodzi o bezbolesne wstawanie i siadanie. Jeżeli w jednym gospodarstwie domowym mieszka więcej osób, można zainwestować w toaletę o regulowanej wysokości.
Należy również zachować dostateczną boczną odległość od ściany lub innych urządzeń sanitarnych. Wynosi ona minimum 20 cm, natomiast dla użytkowników wózków inwalidzkich 90 cm z jednej oraz 30 cm z drugiej strony. Składane poręcze po obu stronach toalety ułatwiają przesiadanie się z wózka.
DIN 18040
DIN 18040: Budownictwo bez barier – podstawy planowania
Norma DIN 18040 dotyczy projektowania, wymiarowania i wykonania obiektów budowlanych pod względem braku barier dla osób niepełnosprawnych. Zasadniczo chodzi o to, by umożliwić wszystkim obywatelom równy udział w życiu społecznym i swobodę poruszania się, w miarę możliwości bez pomocy innych osób. Zgodnie z niemiecką ustawą o równouprawnieniu osób niepełnosprawnych (BGG), norma DIN 18040 powinna zapewnić możliwość równego użytkowania dostępnej infrastruktury przez wszystkich ludzi.
Norma DIN 18040 dzieli się na trzy części:
- DIN 18040-1: Budynki użyteczności publicznej
- DIN 18040-2: Mieszkania
- DIN 18040-3: Drogi komunikacyjne i przestrzeń publiczna
Budownictwo bez barier – podstawy planowania – Część 1: Budynki użyteczności publicznej
Do „budynków użyteczności publicznej” zaliczają się m.in.:
obiekty kulturalne i oświatowe, np. muzeaobiekty sportowe i rekreacyjne
szpitale, gabinety lekarskie itp.
budynki biurowe, administracyjne i sądowe
lokale handlowe i gastronomiczne
parkingi i garaże podziemne
toalety publiczne
Budownictwo bez barier – podstawy planowania – Część 2: Mieszkania
Norma ta określa, jakie wytyczne należy spełnić, aby budynek lub obiekt mógł zostać uznany za pozbawiony barier. Norma rozróżnia pojęcia „przystosowane dla użytkowników wózków inwalidzkich” (związane z wyższymi wymaganiami) i „bez barier”. Litera „R” oznacza, że obiekt został bądź musi zostać przystosowany dla użytkowników wózków inwalidzkich (zob. „Wymiary w łazience”: DIN 18040-2 R). Ta część normy ma za zadanie ułatwiać codzienne życie szerokiej grupie użytkowników. Należą do nich nie tylko użytkownicy wózków inwalidzkich, lecz także osoby z ograniczeniami natury sensorycznej lub poznawczej, osoby szczególnie wysokiego lub niskiego wzrostu, seniorzy, dzieci oraz osoby korzystające z wózków dziecięcych lub przenoszące dużą ilością bagażu.
Poniższe tabele prezentują wybór najważniejszych wytycznych dla łazienek bez barier i przystosowanych dla użytkowników wózków inwalidzkich zg. z normą DIN 18040-1 i 18040-2. Najistotniejszą kwestią pozostają strefy ruchu przed wybranymi urządzeniami sanitarnymi oraz ich wymiary.
| Zalecane wymiary urządzeń sanitarnych | Norma DIN 18040-2 | Norma DIN 18040-2 R* | Norma DIN 18040-1 | |||
| Wymiary w cm | Szerokość | Głębokość | Szerokość | Głębokość | Szerokość | Głębokość |
| Umywalka pojedyncza | 60 |
55 | 60 / 75 | 55 / 60 | 60 / 75 | 55 / 60 |
| Umywalka do mycia rąk | 45 | 35 | 45 | 45 / 50 | 45 | 45 / 50 |
| Zestaw spłukujący do WC, przyścienny | 40 | 75 | 40 | 70 | 40 | 70 |
| Zestaw spłukujący do WC, do zabudowy w ścianie | 40 | 60 | 40 | 70 | 40 | 70 |
| Brodzik natryskowy / natrysk bez brodzika | 120 | 120 | 150 | 150 | 150 | 150 |
| Pralka / suszarka | 60 | 60 | 60 | 60 | 60 | 60 |
| Minimalna strefa ruchu | Norma DIN 18040-2 | Norma DIN 18040-2 R* | Norma DIN 18040-1 | |||
| Wymiary w cm | Szerokość | Głębokość | Szerokość | Głębokość | Szerokość | Głębokość |
| Umywalka pojedyncza | 120 | 120 | 150 | 150 | 150 | 150 |
| Umywalka do mycia rąk | 120 | 120 | 150 | 150 | 150 | 150 |
| Zestaw spłukujący do WC, przyścienny | 120 | 120 | 150 | 150 | 160 / 220 | 150 |
| Zestaw spłukujący do WC, do zabudowy w ścianie | 120 | 120 | 150 | 150 | 160 / 220 | 150 |
| Brodzik natryskowy / natrysk bez brodzika | 120 | 120 | 150 | 150 | 150 | 150 |
| Pralka / suszarka | 120 | 120 | 150 | 150 | 60 | 60 |
*R = przystosowany dla użytkowników wózków inwalidzkich
Słownik pojęć
Z uwagi na bezpieczeństwo mieszkańców i użytkowników, koncepcja budownictwa bez barier zakłada stosowanie antypoślizgowych wykładzin podłogowych. W budynkach użyteczności publicznej oraz strefach wejściowych mieszkań, zgodnie z BGR 181 wymagana jest co najmniej klasa R 9, natomiast w strefach natryskowych antypoślizgowe wykładziny podłogowe grupy B wg GUV-I 8527.
Koncepcja zakładająca takie projektowanie budynków i przestrzeni publicznej, aby były one dostępne bez wyjątku i bez ograniczeń dla wszystkich osób. Dokładne informacje na ten temat zawierają m. in. normy DIN 18040, DIN 32984 oraz DIN 32975.
W strefach użytkowanych bosą stopą, a do takich zaliczają się także natryski, stosuje się oznaczenie trzech grup określających antypoślizgowość wykładzin podłogowych: A dla podłóg suchych, B dla podłóg mokrych oraz C dla basenów.
Armatura umywalkowa z tylko jednym uchwytem, w przeciwieństwie do baterii mieszakowej, posiadającej oddzielne uchwyty lub podobne elementy do dozowania cieplej i zimnej wody. Zaletą mieszaczy jednouchwytowych czy jednoręcznych jest możliwość obsługi jedną ręką z jednoczesnym wstępnym ustawieniem temperatury.
Zarówno ustawa zasadnicza, jak i konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych wymagają przestrzegania praw człowieka oraz określonych swobód podstawowych. Dlatego niezmiernie istotna jest realizacja koncepcji budownictwa bez barier, mającego umożliwiać osobom niepełnosprawnym samodzielne poruszanie się i niezależność. Norma DIN 18040 przekłada ten wymóg na konkretne wytyczne w zakresie budownictwa i planowania, odnoszące się zarówno do obiektów użyteczności publicznej, jak i mieszkań, dróg komunikacyjnych oraz przestrzeni publicznej.
Parametr R określa poziom właściwości przeciwpoślizgowych danej wykładziny podłogowej. Zostaje on ustalony w drodze doświadczenia, podczas którego dwaj badacze w normatywnym obuwiu roboczym przechodzą po nowym egzemplarzu określonego rodzaju wykładziny podłogowej. Kąt nachylenia podłogi jest przy tym stopniowo zwiększany. Jeżeli jedna z osób poślizgnie się lub odczuje niepewność chodu, oznaczony zostaje kąt nachylenia oraz parametr R. Klasyfikację wykładzin podłogowych reguluje norma DIN 51130, zgodnie z którą wyróżnia się klasy od R 9 do R 13.
Wolne przestrzenie, zaplanowane w łazience lub innych pomieszczeniach w celu ułatwienia poruszania się. Jest to szczególnie istotne dla osób na wózkach inwalidzkich, ponieważ potrzebują one więcej miejsca, na przykład aby zawrócić.
Polecane produkty
Listwa odpływowa Zentrix, stal nierdzewna matowa
Listwa odpływowa CeraNiveau, stal nierdzewna matowa
Wpust podłogowy DallDrain Pure Plan, DN 40, 100 x 100 mm
Wpust podłogowy DallDrain Select Plan, DN 40, 120 x 120 mm
Wpust podłogowy DallDrain Individual Plan, DN 40, 100 x 100 mm
Korpus wpustu DallDrain Plan, DN 40
Wpust podłogowy DallDrain Pure Plan OM, DN 40, 120 x 120 mm
Wpust podłogowy DallDrain Select Plan OM, DN 40, 120 x 120 mm
Wpust podłogowy DallDrain Individual Plan OM, DN 40, 100 x 100 mm
Listwa odpływowa CeraWall Select, stal nierdzewna matowa, 800 mm
Listwa odpływowa CeraWall Individual, 800 mm
Listwa odpływowa CeraFloor Select, stal nierdzewna matowa, 800 mm
Listwa odpływowa CeraFloor Pure, 900 mm
Listwa odpływowa CeraWall Pure, 900 mm
Korpus wpustu DallFlex Plan, DN 40
Do pobrania
Źródła
- Nettelstroth, Ulrich: Barrierefrei ist noch nicht Standard (Życie „bez barier” wciąż nie jest standardem), w: Märkische Allgemeiner (2017), URL: http://sonderthemen.maz-online.de/barrierefrei-ist-noch-nicht-standard-20497 (ostatnia aktualizacja 8 marca 2017 r.)
- Terragon: Im Fokus: Was bedeutet eigentlich Barrierefreiheit? (Pod lupą: Co w praktyce oznacza brak barier?), w: Newsletter 2017, wydanie 1, URL: http://www.terragon-gmbh.de/newsletter/terragon-2017-01.html#imedit (ostatnia aktualizacja 8 marca 2017 r.)
Status: luty 2024